Każde elektryczne urządzenie pomiarowe w trakcie intensywnej eksploatacji rozregulowuje się i zaczyna wskazywać błędne wartości. Cykliczne wzorcowanie jest najlepszym sposobem na to, by wyeliminować ryzyko strat, związanych z nieprawidłowym działaniem aparatury pomiarowej. Po zakończonej kalibracji właściciele urządzeń otrzymują świadectwo wzorcowania miernika. Co to jest i jak często należy je odświeżać?
Wzorcowanie urządzeń pomiarowych: definicja
Czym jest wzorcowanie urządzeń? W nazewnictwie branżowym można również znaleźć inne określenia tej czynności, takie jak: centrowanie, kalibracja przyrządów pomiarowych lub skalowanie. Wzorcowanie to, innymi słowy, porównanie wskazań danego miernika do modelowych, ogólnie przyjętych norm, standardów lub wytycznych (opracowanych przez producenta urządzenia bądź autorów wewnątrzzakładowych procedur).
Zgodnie z polską Ustawą Prawo o miarach z dn. 11 maja 2001 r. wzorcowanie to:
- czynności ustalające relację między wartościami wielkości mierzonej wskazanymi przez przyrząd pomiarowy a odpowiednimi wartościami wielkości fizycznych, realizowanymi przez wzorzec jednostki miary.
Działanie, jakim jest kalibracja narzędzi pomiarowych, służy ocenie stanu technicznego urządzenia pomiarowego oraz wiarygodności danych, uzyskiwanych za jego pośrednictwem.
Świadectwo wzorcowania mierników elektrycznych – co to jest?
Po zakończeniu kalibracji przyrządów uprawnione jednostki państwowe lub laboratoria wystawiają świadectwa (certyfikaty) wzorcowania. Są to zestandaryzowane dokumenty, zawierające między innymi dane podstawowe podmiotu zlecającego i użytkownika urządzenia, a także datę przeprowadzonej analizy, serię oraz informacje na temat producenta miernika.
W świadectwie wzorcowania narzędzi można również znaleźć inne, ważne informacje, wskazujące:
- czy urządzenie działa poprawnie i spełnia wymagania metrologiczne (czyli odpowiada polskim lub międzynarodowym standardom, w tym: założeniom Dyrektywy 2004/22/WE z dn. 31 marca 2004 r. lub parametrom, określonym przez producenta miernika),
- gdzie, w jakich warunkach i jaką metodą skalibrowano urządzenie,
- wartość niepewności pomiaru,
- spójność pomiarową, czyli odniesienia do ogólnie przyjętych wzorców.
Gotowe świadectwo wzorcowania mierników elektrycznych ma indywidualny numer, pieczęć instytucji oraz czytelny podpis i opis stanowiska osoby uprawnionej do certyfikacji.
Kto wydaje świadectwo wzorcowania mierników?
Certyfikacją urządzeń pomiarowych zajmują się zarówno instytucje państwowe, jak i prywatne laboratoria wzorcujące, dysponujące stosownym pełnomocnictwem. Na terenie Polski podstawową jednostką, która świadczy różnorodne usługi metrologiczne, jest Główny Urząd Miar (GUM), w skład którego wchodzi 10 urzędów okręgowych, zlokalizowanych w największych miastach w kraju (są to między innymi: Warszawa, Kraków, Wrocław, Gdańsk).
Dokument, potwierdzający wzorcowanie mierników elektrycznych wydają również specjalistyczne laboratoria. Są to jednostki upoważnione do wykonywania badań urządzeń pomiarowych na podstawie decyzji Polskiego Centrum Akredytacji. Szczegółowy wykaz laboratoriów prywatnych, dysponujących zezwoleniami PCA znajduje się na stronach rządowych. Firmy te wystawiają certyfikaty kalibracji zgodne z krajowymi i międzynarodowymi wytycznymi.
Wzorcowanie mierników elektrycznych – co ile?
Właściciele i użytkownicy nowych urządzeń analizują kwestię częstotliwości, z jaką należy wykonywać wzorcowanie mierników elektrycznych. Jak często kalibrować aparaturę pomiarową? Na to pytanie nie ma obecnie jednej, prostej odpowiedzi. Mierniki wymagają regularnych kontroli technicznych, zgodnie z sugestiami producenta oraz wewnętrznym systemem zarządzania jakością, obowiązującym w danej firmie.
Polskie prawo nie reguluje kwestii terminów ważności świadectw wzorcowania. Częstotliwość wzorcowania narzędzi pomiarowych zależy więc przede wszystkim od potrzeb i interesu samego użytkownika lub właściciela miernika. Zgodnie z wytycznymi jednostek kontrolnych aktualizację badania – wzorcowania przyrządów pomiarowych należy wykonywać każdorazowo w sytuacjach wyjątkowych, na przykład, gdy ulegną one awarii.
Dlaczego warto aktualizować świadectwo wzorcowania miernika?
Jednostki wydające świadectwa kalibracji narzędzi nie mają obowiązku narzucać terminów kolejnych kontroli mierników. Po co zatem regularnie wzorcować przyrządy pomiarowe? W wielu branżach od częstotliwości i wyników, uzyskanych podczas tego rutynowego badania zależy:
- zachowanie ciągłości i jakości procesów produkcyjnych lub logistycznych,
- żywotność maszyn i urządzeń (częstotliwość awarii, konieczności wykonywania kosztownych napraw),
- utrzymanie zakładowych standardów BHP i bezpieczeństwa osób, znajdujących się na terenie zakładu.
Świadectwo wzorcowania przyrządów jest cenną wskazówką, czy dane urządzenie działa poprawnie, według przyjętego wzorca. Jeśli w wyniku analiz zostaną wykryte różne anomalie, właściciel jest w stanie w porę podjąć stosowne działania naprawcze lub wymienić miernik na nowy. Dokumenty z akredytowanego laboratorium lub urzędu stanowią też cenne źródło informacji na temat funkcjonowania przedsiębiorstwa, nieocenione zarówno podczas kontroli wewnętrznych, jak i zewnętrznych.