Dokonywanie cyklicznych pomiarów temperatury produktów, urządzeń lub powietrza to rutynowy obowiązek właścicieli zakładów produkcyjnych, biur, magazynów. Dzięki poprawnym wskazaniom termometru można zachować ciągłość i jakość procesów produkcyjnych oraz zapewnić komfort cieplny ludziom, zwierzętom lub roślinom. Mierniki temperatury wymagają jednak regularnych przeglądów. Czemu służy kalibracja termometru? Kiedy i jak ją wykonać?
Kalibrowanie termometru: cele i częstotliwość
Kalibracja, czyli inaczej: wzorcowanie, to czynność mająca na celu sprawdzenie, czy dane urządzenie pomiarowe (na przykład: termometr, wilgotnościomierz) działa poprawnie, zgodnie z ogólnie przyjętą skalą wzorcową. Z pojęciem kalibracji ściśle łączy się adiustacja, czyli korekta ustawień urządzenia w taki sposób, by znów wskazywało wiarygodne dane, zgodne z normami.
Większość współczesnych mierników temperatury wymaga okresowego wzorcowania. Częstotliwość kalibracji zależy od kilku czynników:
- specyfiki działalności danego zakładu i wewnętrznych procedur bezpieczeństwa,
- odgórnych zaleceń bezpieczeństwa dla poszczególnych branż (normy HACCP, normy bezpieczeństwa urządzeń, wymagania BHP i sanitarne),
- eksploatacji miernika (jak często jest on używany: codziennie czy okazjonalnie?),
- stanu technicznego (starsze, wysłużone modele częściej wykazują anomalie),
- rodzaju urządzeń (mierniki przenośne są bardziej podatne na uszkodzenia).
Dlaczego kalibrowanie termometrów jest ważne?
W wielu branżach wskazania miernika temperatury mają kluczowe znaczenie dla całego procesu produkcji lub magazynowania. Gdy termometr pokazuje wartości nieadekwatne do stanu rzeczywistego i przyjętych wzorców, wzrasta ryzyko strat materialnych i niematerialnych. Mogą one być spowodowane między innymi:
- awariami maszyn, sprzętu, oprogramowania i urządzeń,
- utratą lub częściowym uszkodzeniem materiałów, produktów, półproduktów,
- dezorganizacją pracy personelu,
- nieplanowanymi, długimi przestojami w firmie.
Rażące zaniedbania w zakresie kalibracji urządzeń, służących do pomiaru temperatury, mogą być też przyczyną powstania zagrożenia zdrowia i życia ludzi. Z powodu nieprawidłowo wzorcowanych termometrów często dochodzi do pożarów i wybuchów przegrzanych maszyn lub pieców. Pracownicy, znajdujący się przed wiele godzin w nadmiernie wychłodzonych pomieszczeniach, częściej zapadają na choroby układów krążenia i oddechowego.
Jak skalibrować termometr elektroniczny: wzorcowanie zakładowe i zewnętrzne
W zakładach, w których urządzenia do pomiaru temperatury są integralnym elementem całych linii produkcyjnych, kalibracją zajmują się wyłącznie osoby uprawnione, w tym wykwalifikowana kadra laborantów. Analizę wykonują też zewnętrzne, specjalistyczne firmy, które po wywzorcowaniu wystawiają stosowne świadectwo. Są to podmioty, dysponujące zapleczem technicznym i najnowszą wiedzą, jak skalibrować termometr elektroniczny według aktualnych norm.
Kalibrowanie termometrów wymaga użycia czułych, dopasowanych przyrządów wzorcowych z aktualnym świadectwem wzorcowania. Laboranci podłączają do nich termometry po to, by sprawdzić, czy działają one poprawnie i nie wskazują wartości innych niż przyjęte w danym zakładzie. W trakcie wzorcowania ustalają oni różnicę między wskazaniem przyrządu wzorcowego oraz termometru i uwzględniają niepewność pomiaru.
Jak skalibrować termometr samodzielnie?
Niektóre urządzenia do pomiaru temperatur można kalibrować samodzielnie, bez angażowania laboratorium. Jak to zrobić? Użytkownicy nowoczesnych termometrów mają do wyboru 2 metody kalibracji:
- ręczną (wybór odpowiednich przycisków i ustawień na panelu urządzenia, zgodnie z instrukcją i szczegółowymi zaleceniami producenta),
- automatyczną (opcja dostępna w nowych modelach termometrów, kalibrowanie odbywa się samoczynnie i cyklicznie, według zadanych poleceń).
Termometry nowej generacji, przeznaczone zarówno do użytku prywatnego, jak i komercyjnego, są projektowane z myślą o intuicyjnej obsłudze. Nie trzeba ich kalibrować manualnie. Urządzenia te tworzą bowiem całość wraz z inteligentnym oprogramowaniem oraz aplikacjami, które pozwalają użytkownikowi na adjustację, gdy zakres temperatur różni się od przyjętego wzorca.